Πολίτες εν δράσει

Εξαπλώνεται γιατί βρίσκει πρόσφορο έδαφος, αγκαλιάζεται γιατί αφυπνίζει το συναίσθημα, τον ανθρωπισμό αλλά και ένα αίσθημα δικαίου: διαδικτυακές δράσεις πολιτών, επαγγελματικών ομάδων, εκδηλώσεις αλληλεγγύης που ξεπερνούν κάθε προσδοκία. Ελπιδοφόρα μηνύματα.

Θα έχουν συνέχεια, θα ενωθούν τα παράλληλα ρεύματα σε ένα ισχυρό ποτάμι ή θα εξασθενήσουν συμπιεσμένα στη δίνη των καιρών; Η θέληση μπορεί να αναπληρώσει την ανεπάρκεια ή έλλειψη υποδομών, μηχανισμών ελέγχου, νόμων που δεν εφαρμόζονται;

Εδώ και τρεις ημέρες συζητείται ευρέως η πρωτοβουλία της Εθελοντικής Ομάδας Δράσης του Νομού Πιερίας η οποία προώθησε μέσω Διαδικτύου τις αδιάθετες πατάτες των παραγωγών από το Νευροκόπι της Δράμας. Χωρίς μεσάζοντες. Μέσα σε δέκα ώρες είχαν διατεθεί 24 τόνοι πατάτας σε περισσότερες από 500 οικογένειες, με τιμή 2,5 ευρώ τα 10 κιλά (όταν στα σούπερ μάρκετ η αντίστοιχη ποσότητα στοιχίζει 7 ευρώ). Ο ανταγωνισμός ανάγκασε και ορισμένα σούπερ μάρκετ της περιοχής να μειώσουν τις τιμές της πατάτας περίπου στο μισό... Ηδη, επικοινώνησαν με την ομάδα αγρότες από διάφορα μέρη της Ελλάδας προτείνοντας ανάλογη διάθεση και για άλλα προϊόντα (όσπρια, λάδι, αλεύρι).

Πριν από έξι μήνες δημιουργήθηκε συνεταιρισμός αγελαδοτρόφων στη Θεσσαλία. Μεγάλες γαλακτοβιομηχανίες υπέγραψαν συμβάσεις για την προμήθεια του γάλακτος μέσω του συνεταιρισμού. Εκδηλώθηκαν βέβαια και κάποιες αντιδράσεις από εκείνους που δεν ενθουσιάστηκαν με τη διαφαινόμενη τάξη στο χάος το οποίο, χρόνια τώρα, έδινε τον τόνο στη συνεργασία των βιομηχάνων με τις μονάδες παραγωγής. Στην αρχή ήταν μετρημένοι στα δάχτυλα όσοι στήριξαν με την ψυχή τους το ΘΕΣγάλα, το εγχείρημα δηλαδή των αγελαδοτρόφων να αποκτήσουν «ενιαία στέγη», παραμερίζοντας τις διαφορές.

Τις τελευταίες εβδομάδες εντυπωσιάζουν τα αποτελέσματα της δράσης που έχουν αναλάβει η Αρχιεπισκοπή Αθηνών, οι μητροπόλεις της Ελλάδος και ο ΣΚΑΪ, με το κοινό σύνθημα: «Ολοι μαζί μπορούμε». Εκατοντάδες πολίτες σχηματίζουν ουρές για να προσφέρουν ρούχα και κλινοσκεπάσματα. Την ίδια ανταπόκριση έχει και η συλλογή τροφίμων για τα συσσίτια της Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Οσο για το Ιδρυμα Αστέγων του Δήμου Αθηναίων, έφτασε στο σημείο να ζητήσει ευγενικά από τον κόσμο να μη φέρνει είδη ρουχισμού λόγω υπερεπάρκειας. «Κάνουμε έκκληση στον κόσμο αντί για ρούχα να φέρνει τρόφιμα», είπε ο πρόεδρος του ιδρύματος, Γ. Αποστολόπουλος, στην «Κ» (19/2). Εξίσου συγκινητικές ήταν και οι χρηματικές δωρεές (μέσα στο 2011 έφθασαν τις 182.000 ευρώ).

Παραδείγματα ετερόκλητα, τα οποία συναντώνται στην ίδια κοινή επιθυμία για μια πιο δίκαιη κοινωνία. Στην Ελλάδα των αντιθέσεων και των αντιφάσεων, το ηθικό έλλειμμα δεν συνεπάγεται και έλλειμμα ανθρωπισμού, ούτε απρόσκοπτη κυριαρχία της ανομίας. Κάθε άλλο. Η διαφθορά και η διαπλοκή δεν εμποδίζουν το έντιμο, δημιουργικό και ευαισθητοποιημένο τμήμα της κοινωνίας να κάνει όλο και πιο αισθητή την παρουσία του.

Οι ενδείξεις οδηγούν δειλά στη διαμόρφωση ενός πρώτου αντίβαρου, για τη δημιουργία ενός σύγχρονου κράτους δικαίου, μέσα από την ίδια την κοινωνία. Τα χρόνια του εύκολου πλουτισμού και των άλλων παράπλευρων απωλειών γέννησαν και ισχυρά αντισώματα. Ανθρωποι στέκουν παρηγορητικά δίπλα σε συνανθρώπους τους. Καθώς τα κόμματα μέσα από θολές ή ιδιοτελείς ρητορείες προσπαθούν μετά μεγάλου κόπου να ανασυγκροτηθούν, οι πολίτες δικτυώνονται πολύ πιο γρήγορα και, ασφαλώς, πιο αποτελεσματικά.

Το τέλος του ευδαιμονισμού σήμανε και το τέλος της σιωπής. Οσο αισιόδοξες και ανακουφιστικές κι αν είναι οι φωνές των διαδικτυακών δράσεων, της εθελοντικής εργασίας, της αλληλεγγύης, δεν μπορούν να συνθέσουν από μόνες τους δομική αλλαγή. Για να λειτουργήσει το πολυπόθητο μοντέλο ανάπτυξης, προϋποθέτει πολιτειακές μεταρρυθμίσεις, την ενεργοποίηση νόμων και –κυρίως– ελεγκτικών μηχανισμών.

Αυτήν την περίοδο, των ριζικών μετασχηματισμών, εσωτερικών και εξωτερικών, το συναίσθημα αναβλύζει πλούσιο και θερμαντικό. Κομματικά άστεγο, πολιτικά ανένταχτο (η Αριστερά μέσα στην κουρασμένη επανάληψη ξεπερασμένων συνταγών δεν διαφαίνεται να μπορεί να το καρπωθεί), αναζητάει τους δικούς του τρόπους οργάνωσης και ενδυνάμωσης των πολιτών.

Η κοινωνία ξεπερνάει τις περιχαρακωμένες προσλαμβάνουσες του πολιτικού συστήματος. Αναπτύσσει στρατηγικές, προσπαθεί να αντισταθμίσει την αλλοτρίωση από την ξέφρενη σπατάλη. Θυμώνει με τους κερδοσκόπους, τους πάσης φύσεως «μεσάζοντες» που μετακυλίουν την αύξηση των φόρων ή τις έκτακτες εισφορές στον καταναλωτή με τον πριονισμένο μισθό, προκειμένου να αποφύγουν οι ίδιοι το όποιο κόστος από τη μείωση των τιμών.

Μόνο που και οι καλύτερες προθέσεις και η πιο αποτελεσματική εφαρμογή τους δεν επαρκούν για να επιβάλουν μια εκτεταμένη δικαιοσύνη. Θα λειτουργούν ως νησίδες, σωτήριες, ελπιδοφόρες (διαρκώς) αλλά αποσπασματικές. Για να συγκλίνουν οι εστίες και να συναποτελέσουν στόχο κοινό και συνεκτικό, προϋποθέτουν μια κεντρική πολιτική διεύθυνση, σύγχρονη, δίκαιη, ριζοσπαστική με ισχυρά, οραματικά, ανακλαστικά.

Tης Μαριας Kατσουνακη για την καθημερινή